Dzień 10 - wyjazd

W dniu 10. nasze badania dobiegły końca. Poprzedniego dnia, wieczorem, odbyło się ostatnie podsumowujące spotkanie - wszyscy zmęczeni, z głowami zapełnionymi wrażeniami i fragmentami wywiadów, ale i zadowoleni - trudne zadanie jakim było przeprowadzenie 10 wywiadów zostało wykonane w 100%. Kolejny rocznik naszych studentów połknął bakcyla, jakim są badania terenowe i rozmowy z ludźmi.

A to my! Zaczynamy od góry od Anety w pasiastej bluzce, potem Agnieszka (w czerwonej bluzie), Daria, Magda, Anna Weronika, Agnieszka, Marta (w pozycji w jakiej leży najczęściej poznany przez nas kot pastora), Iza, Ania, Joasia, Tomek, Dominika, Marta i Kamila.

Byli też z nami doktoranci: Ola i Mikołaj, Magda (która zrobiła powyższe zdjęcie) i Sławek

 Kępno wg nas

 Kępińska sieć naszych kontaktów

Nasze porażki i sukcesy

A my z Agnieszką jeszcze raz odwiedziłyśmy wielokulturowy Czarnylas planując kolejne badania terenowe, ale o tym na razie cicho sza...

Czarnylas, fot. A. W. Brzezińska

Dzień 9 - Hej bystra woda!

Dawno, dawno temu… a może zaledwie wczoraj, przeszłość pochowała w każdym kącie miasta zwykłe-niezwykłe historie. Tym samym rzuciła wyzwanie poszukiwaczom rozsypanych wspomnień. Niejedna opowieść Przeszłości ukryta jest nad brzegami niepozornej rzeki. My natknęliśmy się na taką, która zabrała nas w malowniczą podróż na górskie szczyty i w doliny. A wszystko zaczęło się od wędrówki za szumem wody…

Stojąc przed wyborem: na lewo park, na prawo ogródki, nie przypuszczaliśmy jeszcze czym nasza decyzja zaowocuje. Wybór padł na ogródki. Ścieżka prosta jak strzała prowadziła wzdłuż biegu rzeki. Działkowe życie toczyło się popołudniowym rytmem. Niby dookoła było wiele osób, ale to wcale nie burzyło spokoju tego miejsca – wręcz przeciwnie! Trasa krótka, ale niezwykle przyjemna. Kiedy leniwie wracaliśmy w stronę naszego rozdroża, ogródki odkryły przed nami fragment swojego codziennego jestestwa. Starsza pani podeszła do brzegu i ostrożnie, po kamiennym płytach występujących w roli schodów, zeszła w dół i pochyliła się nad taflą wody… niestety (!) bardzo zanieczyszczonej. Zanieczyszczenia zbierały się od miejsca, w którym nurt rzeki przecinała tama. Poniżej małego wodospadu, woda była wyraźnie czystsza. Spontaniczne „dzień dobry” i podszyte lekkim niepokojem pytanie o czystość rzeki uruchomiły lawinę dalszych zdarzeń. Dowiedzieliśmy się, że mała rzeka zaczynała swój żywot jako mały strumień, którego twórcami byli Niemcy, odwadniający bagna, które otaczały miasto. Strumyk niegdyś cieszył się szczególnym powodzeniem wśród dzieci, zażywających tu kąpieli, podczas gdy rodzice oddawali się „działkowaniu”. Były to czasy krystalicznej wody, będącej domem dla licznych raków i szczupaków. I tak żywot bystrej wody trwał do lat 70. kiedy to postawiono tamę. Do kogo należy tama? Wieść gminna niesie, że przez długi czas była bezpańska. Jako taka znalazła właściciela w postaci włodarzy miasta (a może jakiegoś enigmatycznego zarządu hydrologicznego?). A żeby sprawę skomplikować jeszcze bardziej – rzeka nad tamą pozostaje we własności zarządu ogrodów działkowych, a poniżej tego limesu należy do miasta. Mały wodospad, choć urokliwy, nie rekompensuje minusów jakimi są zbieranie się brudu i wiosenne wylewy. Podobnież spiętrzenie było konieczne, żeby utrzymać wodę w pobliskim sztucznym zbiorniku. Ot i taki pragmatyzm.

Od słów przeszliśmy do czynów. Po przyjęciu zaproszenia na szklankę pomarańczowego soku, zaoferowaliśmy pomoc w napełnianiu konewek wodą. Niedźwiedzia była to przysługa, bo jedna konewka odpłynęła na szerokie wody. Przywołaliśmy ją do porządku grabkami. Obydwie konewki zatem posłusznie trafiły na ogródek, a my z naszą Gospodynią udaliśmy się do altany. Najpierw jedna rzeźba, potem kolejna i następna… Ale jak? Ale skąd? Aż tyle? Naszym oczom ukazali się drewniani mędrcy, zbójnicy, a z drewutni, a jakże, nieśmiało wyglądała zza łopaty przecudnej urody dziewoja. Rozwiązanie zagadki było kolejną podróżą w przeszłość, tym razem na południe Polski – w Beskidy i Gorce. Stamtąd pochodził małżonek naszej Gospodyni, który choć zmarły przed ponad dwudziestu laty, pozostawił po sobie pomnik, a nawet pomniki – nie spiżowe, ale drewniane. Może nie tak trwałe i odporne na ząb czasu, ale misterne i piękne, mówiące czy wręcz wołające z tęsknotą w kierunku rodzimych gór. Janosik musiał jednakże uznać wyższość użytkowej funkcji sztuki nad ozdobną, gdyż pierwszeństwo w powstawaniu przysługiwało karniszom. Nie byle jakim karniszom! Inspirowane góralską snycerką kształty (meblami bądź łyżnikami) stawały się regularnymi dziełami sztuki. Wkrótce dołączyły do nich płaskorzeźby. Ażeby surowemu drewnu dać od życia trochę kolorów, pojawiły się też obrazy. Oczywiście – górskie pejzaże. Pędzle i farby nie zagrzały długo miejsca w sercu Artysty. Miękkie drzewo lipowe domagało się od niego nadawania nowych form. I tak trwają one do dziś. A dziewoja? Od początku pisane jej było gospodarzyć w drewutni. Przyłożyła się do swojej pracy. Wiernie pomaga do dziś przy rąbaniu drewna, choć na jej twarzy i piersiach widać szramy i pęknięcia wywołane upływem czasu.

Cóż nam pozostało? Popijając orzeźwiający sok, oddaliśmy się rozmowom, które sprowadziły do dziewoi i Janosika gościnnie „Papuszę” i „Nikifora”. Czy ich to ucieszyło? Nie wiadomo. Wiadomo, że tego popołudnia góry stały się jakby bliższe, a nurt rzeki jakoś bardziej wartki.

[Magda Chułek i Sławek Toczek]

                                                               Fot. Sławomir Toczek

Dzień 9 - "Kępnianie gościnnymi gospodarzami..."

Notkę chciałbym zacząć od wrażeń, które pojawiły się we mnie w pobliżu Bralina, w ostatni dzień przed wyjazdem. Po pierwsze, to zapach drewna kościoła „na Pólku”, który idąca ze mną Dominika wyczuła już 100 metrów przed. Po drugie, spokój, który przyszedł do mnie wraz ze wspomnieniami górskich drewnianych chat i który zadamawiał się z każdą kolejną minutą spędzoną w cieniu kościelnych dachów. Doceniłem doświadczenie, które tu zebraliśmy. Tam tak naprawdę, mając już 10 wymaganych wywiadów, pożegnałem się z Kępnem i przeszedłem do porządku dziennego z końcem naszych badań terenowych.

Kępno było dla mnie świetną przygodą odkrywania samego siebie i miasta. Pierwsze dni rysowały się w nastroju nawet lekko euforycznym. Pierwsze zdobyte kontakty, swobodne wejścia do Urzędu Miasta, serdeczność Pań z wydziału inwestycji kulturalnych – poczułem się przywitany przez mieszkańców. Potem kolejne wykonane telefony i przychylne głosy umawiających się ze mną informatorów (bo tak nazywamy osoby, które mówią nam o mieście, czy to będzie dziecko, czy ktoś starszy). Następne dni – moje lekkie rozczarowanie nastrojami w naszej grupie, kiedy uświadomiliśmy sobie, że czeka nas nie tylko przyjemność fotografowania i rozmów, ale też uparte docieranie do kolejnych osób i zbieranie informacji o Mieście. I znowu, pogodzenie się z tym, że nie jesteśmy tylko na wakacjach, że jest to dla nas ważna lekcja. Pewna ulga, która z tą świadomością przyszła, pozwoliła mi już spokojniej kontynuować naszą przygodę i pracę.

Kępno chyba samo dziwiło się czasem naszą obecnością. Rozmówcy, którzy nie dowierzali, że nasi prowadzący wybrali to miejsce. Ludzie, którzy nie wierzyli, że Kępno faktycznie czymś się odznacza. Dla mnie sam klimat tego miasteczka jest dość niepowtarzalny. Kręte uliczki przy bóżnicy i różowe niebo nad stawami koło rzeczki. To w pierwszych dniach chłonęliśmy Miasto naszym okiem: masa zdjęć, która wtedy powstała oddaje tajemniczość religii mieszkańców czy dostojeństwo starówki.

Zwięzłość uliczek, czyste chodniki i wyremontowane kamienice robią wrażenie jakby Kępno było perfekcyjnie zawiązanym wstążką prezentem. Przedsiębiorczość, pracowitość i zapał moich rozmówców była wyraźna. Czyżby historyczna wielokulturowość odcisnęła piętno na mentalności Kępnian? Razem z lokalnym historykiem myślimy, że dawni Kępnianie wiele się od siebie nauczyli.

Dawne czasy urzekają w Kępnie. Dla mnie, cmentarz ewangelicki jest szczególną bramą do tamtego wielokulturowego świata. Tu jakby czas się zatrzymał. Siedząc na schodku kapliczki, wiosenne niebo wydało mi się cudowne.

Z kościoła „na Pólku” wróciłem na nasze zebranie już z innym nastawieniem. Zobaczyłem, że nie tylko przełamałem się w kontakcie z tzw. informatorami, ale też nauczyłem się momentami swobodnie i osobiście rozmawiać z mieszkańcami jednocześnie realizując schemat badawczy zalecony nam przez wykładowców. Nasi współuczestnicy wydali mi się dobrymi partnerami w rozmowie, wykładowcy naszymi przewodnikami i jednocześnie towarzyszami, a Kępnianie gościnnymi gospodarzami...

Dobrze jest czasem wyjechać żeby wrócić i zobaczyć rzeczy w nowy, świeży sposób.

[Tomasz Serbeniuk]

Wszechobecne nekrologi, fot. Dominika Dutkowska

 „Tu mieszka Bóg”, fot. Tomasz Serbeniuk

 „Władza nasza sięga nieba”, fot. Dominika Dutkowska

Drzewo życia, fot. Dominika Dutkowska

Dzień 8 - pieseczki i koteczki

Kępno, Kępno. Miejsce spotkań mieszkańców, spotkań mieszkańców z nami, spotkań przypadkowych, spotkań umówionych. Wiele ciepłego przyjęcia, przypadkowe spotkania na kawę, lody, zwiedzanie. Wiele miejsc dających odpoczynek: ogródki na rynku, lodziarnia, ławeczki. Ludzie ze swoimi historiami, spacery, podziwianie (rynku, parku, zbiornika wodnego). Kępno daje odetchnąć, to miejsce spokoju. Na mnie wrażenie robią te, gdzie można posiedzieć, porozmawiać, poznać ludzi, wymienić poglądy. Wiele miejsc skusiło mnie do zatrzymania, a powodem byli lokatorzy – pieseczki i koteczki (jak na nie w naszym slangu mówimy), dzięki którym poznałam ludzi. Mogłam porozmawiać, poznać opinie. Duże wrażenia pozostawia lodziarnia pana Marczaka, a także kawiarnia Zefiros, gdzie spotkałyśmy z Agnieszką pierwsze panie, z którymi rozmawiałyśmy. Otwartość mieszkańców, ich pomoc i wsparcie w działaniach daje poczucie bycia w odpowiednim miejscu. Badania terenowe w Kępnie nastrajają pozytywnie do kolejnych projektów, rozwijają antropologiczną duszę i dają wiele pomysłów na przyszłe praktyki.

Jako, że ja-Ninja, dużą uwagę zwracam na dostępność do miejsc, więc tu zauważam miejsca niedostępne lub dostępne w odpowiednich, nieznanych mi warunkach. Między innymi są to drzwi. To przestrzenie, które wskazują na istnienie życia miejskiego lub próbę uruchomienia kreatywności mieszkańców. Komu uda się tam dostać? Chodzi o to, że dostawa, że materiał, ale dla Ninjy jest to niesamowita gratka. No bo któż by podjął się tego, żeby wznieść się na wysokość drugich drzwi (zdj. 4).

Inną możliwością dostępu do niezbadanych, nieznanych terenów jest pozyskanie nowych przyjaciół. Mam tu na myśli pieseczki, które nie raz mi pomogły np. zdj. 5. Dzięki nim udaje się nawiązać rozmowę z właścicielem pieska. A fani zwierzaków nie mają oporów w porozumieniu.

Na koniec chciałam zaszczepić pozytywne myśli: wiedza, wiara w siebie, kreatywność, pokora i raaaaaaaadość!! Wobec tego świat staje się placem zabaw, ukazują się chęci dzielenia szczęścia z innymi, pozytywne nastrajanie, a także wykorzystanie wszelkich możliwości. Dzięki temu realizujemy siebie, możemy zawiązać relacje i je utrzymać. A może nie bójmy się ufać innym ludziom, nie bójmy się im powierzyć swoich wątpliwości. Wiara w ludzi i dobre nastawienie sprowadzają pozytywny odbiór zarówno samych siebie, jak i napotkanych przypadkowo, bądź nie, ludzi.

Dzień 8 niesie dla nas poczucie mocnego oswojenia z miastem, jak i ciepłego powiązania z mieszkańcami. Moja osobista refleksja: szkoda, że już za dwa dni wyjeżdżamy…

[Iza Lewandowska]

 

 

Dzień 7 - emocje, klekoty i dzikie koty

Siódmy dzień – właśnie ten, który dla wielu kojarzyć się może z chwilą odpoczynku po wyczerpującej pracy wytworzenia świata. Tym razem jednak, nie możemy pozwolić sobie na tak długą przerwę.

Każdego dnia, już od pierwszej chwili naszego przyjazdu do Kępna, budujemy fundamenty całkowicie nowego dla nas świata. Nasze początkowe wyobrażenia, konfrontowane z informacjami, które uzyskujemy zarówno bezpośrednio od naszych informatorów, jak i podczas codziennych obserwacji – wirują powolnym tempem w betoniarce naszych umysłów. Im więcej do niej wrzucimy, tym -najprawdopodobniej – nasz budulec okaże się silniejszy. Właśnie z tego powodu, często budzimy się z myślą o uzyskaniu jeszcze większej ilości nowych informacji, które pomogą nam wzmocnić późniejszą konstrukcję naszych spostrzeżeń.

Od wczesnych godzin porannych przechadzamy się ulicami miasta. Przeprowadzamy szereg rozmów z mieszkańcami Kępna i okolic, udajemy się do miejscowych kawiarni i restauracji, a już dość zmęczonym okiem – spoglądamy na miejsca oświetlone wiosennym słońcem w poszukiwaniu nowych inspiracji. Poznajemy miejscowe władze, przedstawicieli instytucji kultury, a także mieszkańców miasta i najbliższego regionu, którzy w swojej pamięci skrywają bogate i bardzo ciekawe historie. Do miejsc na naszej mapie odkrywanego przez nas świata, dołączył w ostatnich dniach między innymi Klub Seniora "Pod Żurawiem", gdzie zostaliśmy przywitani z dużą życzliwością i zainteresowaniem. Uzyskane wcześniej broszury reklamowe mówiły nam o rodzinnej atmosferze tego miejsca. Dzięki uśmiechniętym członkom i członkiniom klubu, wśród zapachów świeżo zaparzonej kawy, mogliśmy prawdziwie ją poczuć. Ponadto, zostaliśmy również zaproszeni na czwartkową, poranną próbę zespołu wokalnego przy akompaniamencie akordeonu. Nie możemy się doczekać!

Cech Rzemiosł w Kępnie oraz Towarzystwo Miłośników Ziemi Kępińskiej również znalazły się na naszej mapie cennych informacji. Kilkugodzinne rozmowy z ich przedstawicielami obfitowały w istną bombę wrażeń, emocji i zapisanych kartek w małym dzienniczku etnografa.

Oprócz zaznajamiania się z miłą atmosferą wytwarzaną przez uprzejmość i chęć rozmowy mieszkańców, poznajemy liczne historie i tradycje związane z tym miejscem. Nie jest nam obcy już termin „klekotów”, a opowieści o kluskach białych/czarnych/szarych – niezależnie od koloru, sprawiają, że jesteśmy coraz bardziej głodni dalszych informacji.

Co ciekawe, dzisiejszy dzień pokazał również, że szybciej udaje mi się znaleźć tu rozmówcę, niż bankomat, który będzie kompatybilny z moim rodzimym bankiem. A wszystko za sprawą niespodziewanego przyjazdu rozmówcy, który porusza się po mieście jaguarem.

Jak widać, egzotyki nie musimy szukać na końcu świata.

Mamy ją również tutaj, na końcu Wielkopolski.

A MOŻE JEDNAK NA POCZĄTKU...?

[Joanna Wojciechowska]

Panorama Kępna od strony południowo-zachodniej, fot. Agnieszka Chwieduk

Dzień 6 - o porażkach, które się dobrze kończą

Dzień zapowiadał się wspaniale, ale... pojawiło się potwierdzenie zasady „Nie zawsze ufaj informatorom”. Kilka umówionych wywiadów, ekscytacja, że jednak coś się udało. Niestety wyszła porażka za porażką... odmówione albo poprzekładane wywiady. Zatem próba podjęcia nowych wywiadów. Poszukiwania w pobocznych uliczkach spełzły na niczym. Ciągła odmowa podcięła nam skrzydła. Kiedy nic się nie udaje, to idź wtedy do swojego ulubionego rozmówcy i wypij z nim herbatę :) Tym razem porozmawiaj o czymś innym niż to, co masz w kwestionariuszu. Podziel się swoimi przeżyciami. Trudno uwierzyć, że obcy (do tej pory) dla nas człowiek może stać się naszym najlepszym słuchaczem.

Tekst ten dotyczy pewnego konkretnego małżeństwa: pani Barbary i pana Brunona. Małżeństwo z dość długimi stażem. Opowiadali jak to było kiedyś jak się poznali. Pani Barbara pokazała nam swoje prace, których wykonanie traktuje jak hobby... są to wyhaftowane obrazy. Najciekawsze jest to, że swoją pasją zaraziła córkę, która wykonuje haftowane wisiorki. Pasja ta stała się pewnego rodzaju zarobkiem. Prowadzi ona blog, na którym można zobaczyć wszystkie jej prace.

Podsumowując – dzień był „szczęśliwie dołujący”. jednej strony smak porażek dopełniony promieniami słońca i na sam koniec spotkanie się na ciepłą herbatkę z przemiłym małżeństwem, którego na pewno nie zapomnimy :)

[Daria Pawlak i Anna Jabłczyńska]

 

 

Dzień 6 - spotkanie w "Tygodniku Kępińskim"

Właśnie zadzwonił budzik. Masakra. Szybko się ogarnęłam, jogurt zjedzony – można wyruszyć w teren! Pierwszy wywiad umówiony już na godz. 9:30 z naczelnym lokalnej gazety „Tygodnik Kępiński”. Wywiad naprawdę nasycony wieloma ciekawymi informacjami! Pan Redaktor opowiadał z wielkim zapałem i pasją na temat kępińskich Żydów. I co się okazało? Wydał nawet książkę o tym tytule, którą dostałam w prezencie ze specjalną dedykacją. Naczelny opowiadał tak interesująco, że zaczęłam się zastanawiać, czy temat wielkopolskich Żydów nie byłby dobry na pracę licencjacką! Rewelacja! Wielkie podziękowania za rozmowę! :)

Ale, ale.. to nie koniec dzisiejszych przygód moich jako badacza. Jeszcze tego samego dnia umówiona byłam na wywiad w jednej z bibliotek. Można śmiało powiedzieć, że to był dobry dzień. Wracając w pozytywnych nastrojachrazem z Kamilą udałyśmy się do biblioteki po zapomnianą bluzę Anety. Tam znów spotkałyśmy bardzo interesującą, poznaną już wcześniej przez nas postać jaką jest dyrektor biblioteki. Pan Wiesław bardzo nam pomaga. Dzięki niemu jutro z Kamilą mamy umówione wywiady. Ciekawe jak to będzie. Już nie mogę się doczekać! A wieczorem nareszcie przyszedł czas na zasłużony posiłek. W końcu coś ciepłego! Już od trzech dni niczego porządnego nie jadłam. Za propozycją Marty i Joanny wybraliśmy się grupą na przepyszną pizzę :)

[Agnieszka Sawicka]

 Budynek poczty niedaleko redakcji Tygodnika Kępińskiego, fot. Agnieszka Sawicka

 

 Ilustrowana historia Kępna, fot. Agnieszka Sawicka

 

 Rowery Kępińskie, fot. Agnieszka Sawicka

 

Tygodnik Kępiński, fot. Agnieszka Sawicka